Thai kỳ là giai đoạn vô cùng nhạy cảm. Việc sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, bao gồm cả kháng sinh, đều cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn tối đa cho cả người mẹ và thai nhi. Tự ý mua và sử dụng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ là hành động không nên. Bác sĩ sẽ chỉ kê đơn kháng sinh khi lợi ích điều trị cho người mẹ vượt trội hơn hẳn so với rủi ro tiềm tàng đối với thai nhi.
Hình 1. Phụ nữ mang thai cần thận trọng khi sử dụng thuốc (Nguồn: ShutterStock)
Các trường hợp nào cần dùng kháng sinh khi mang thai?
Trong thai kỳ, một số nhiễm khuẩn có thể xảy ra và cần được điều trị bằng kháng sinh để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Các chỉ định thường gặp bao gồm:
- Nhiễm trùng đường hô hấp hoặc xoang nghiêm trọng
- Nhiễm trùng đường tiết niệu
- Nhiễm trùng thận
- Viêm âm đạo do vi khuẩn
- Nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục
Loại kháng sinh nào an toàn khi mang thai?
Theo phân loại của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), một số kháng sinh thuộc nhóm A hoặc B được coi là an toàn và có thể được sử dụng trong thai kỳ khi có chỉ định phù hợp:
Các kháng sinh chống chỉ định và cần thận trọng trong thai kỳ
Một số loại kháng sinh đã được chứng minh có nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, vì vậy cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ khi sử dụng, bao gồm:
- Aminoglycoside: Streptomycin có nguy cơ gây điếc bẩm sinh nếu dùng 3 tháng đầu.
- Gentamicin: Chỉ dùng ngắn hạn, cần bác sĩ theo dõi chặt chẽ.
- Tetracycline: Các hoạt chất như Doxycycline, Minocycline và Tigecyclin có thể gây đổi màu xương và răng vĩnh viễn ở trẻ, đồng thời gây độc gan cho người mẹ khi dùng liều cao.
- Fluoroquinolone: Các thuốc như Ofloxacin, Ciprofloxacin và Levofloxacin thường bị chống chỉ định trong thai kỳ do nguy cơ gây độc tính trên thận, dị tật tim và hệ thần kinh trung ương ở thai nhi. Nhóm này chỉ nên được sử dụng khi không có lựa chọn thay thế an toàn hơn.
Ngoài ra, một số kháng sinh khác thuộc nhóm B cũng cần được sử dụng thận trọng do dữ liệu về tính an toàn còn hạn chế:
- Monobactam (Aztreonam): Chỉ dùng cho bệnh nhân dị ứng penicillin nặng.
- Clindamycin: Dạng đặt âm đạo không được khuyến cáo do có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và sinh non.
- Metronidazole: Chống chỉ định trong ba tháng đầu thai kỳ. Dạng đặt âm đạo có thể liên quan đến nguy cơ não úng thủy bẩm sinh.
Lời khuyên quan trọng cho các thai phụ
Để đảm bảo an toàn tối đa và hiệu quả điều trị, thai phụ cần tuân thủ các nguyên tắc sau:
1. Chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định: Tuyệt đối không tự ý mua và dùng kháng sinh. Bác sĩ sẽ đưa ra lựa chọn thuốc dựa trên tuổi thai, loại nhiễm khuẩn, liều lượng và thời gian điều trị phù hợp.
2. Tuân thủ liều lượng và thời gian điều trị: Uống đủ liều và đủ thời gian để đảm bảo hiệu quả và tránh tình trạng kháng thuốc.
3. Phân biệt bệnh lý: Kháng sinh chỉ có tác dụng với vi khuẩn, không có hiệu quả với virus gây cảm cúm.
4. Thông báo các tác dụng phụ: Nếu gặp các triệu chứng bất thường như buồn nôn, tiêu chảy, chóng mặt hoặc dị ứng, cần thông báo ngay cho bác sĩ để được xử lý kịp thời.
Hình 2. Biểu hiện lâm sàng bất thường trong thai kỳ (Nguồn: ShutterStock)
Kết luận
- Kháng sinh đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của thai phụ khi có nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được cân nhắc kỹ lưỡng bởi bác sĩ chuyên khoa.
- Thai phụ không nên tự ý dùng thuốc mà cần thăm khám và tuân thủ hướng dẫn để đảm bảo an toàn tối đa cho cả mẹ và bé.
Tài liệu tham khảo:
1. Nguyen, J., Madonia, V., Bland, C. M., Stover, K. R., Eiland, L. S., Keating, J., Lemmon, M., & Bookstaver, P. B. (2025). A review of antibiotic safety in pregnancy: 2025 update. Pharmacotherapy, 45(4), 227–237. https://doi.org/10.1002/phar.70010
2. MomJunction. (2025). Antibiotics during pregnancy: Safe and unsafe options. Retrieved August 23, 2025, from https://www.momjunction.com/articles/antibiotics-while-pregnant-safe-unsafe-options_00796800/
3. Mayo Clinic. (2023). Antibiotics and pregnancy: What’s safe? Retrieved August 23, 2025, from https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/expert-answers/antibiotics-and-pregnancy/faq-20058542
4. Bérard, A., Sheehy, O., Zhao, J.-P., & Vinet, É. (2017). Antibiotic use during pregnancy and the risk of spontaneous abortion. Canadian Medical Association Journal, 189(17), E625–E633.
DS. Nguyễn Thị Ái Quy – Khoa Dược
Bệnh viện Đa khoa khu vực Thủ Đức
