Ngày Thế giới Phòng chống Lao năm nay mang thông điệp mạnh mẽ về sự cam kết, đầu tư và hành động để hướng tới mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2030. Với chỉ còn sáu năm để đạt được mục tiêu này, chủ đề nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì cam kết chính trị, đảm bảo nguồn tài chính cần thiết và triển khai các biện pháp can thiệp hiệu quả nhằm phòng ngừa, chẩn đoán, điều trị và chăm sóc bệnh nhân lao.
"Cam kết" nhắc lại lời hứa của các Nguyên thủ Quốc gia và Chính phủ tại Hội nghị Cấp cao của Liên Hợp Quốc về Lao năm 2023, trong đó họ tuyên bố sẽ chấm dứt bệnh lao. Tuy nhiên, cam kết chỉ thực sự có ý nghĩa khi được hiện thực hóa bằng các hành động cụ thể, nguồn tài trợ đầy đủ, chiến lược quốc gia và chính sách phù hợp.
"Đầu tư" nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc tài trợ đầy đủ cho công tác phòng chống lao. Để đạt được điều này, cần huy động nhiều nguồn lực tài chính đa dạng nhằm thúc đẩy tiến độ và đảm bảo các hoạt động chống lao diễn ra liên tục và hiệu quả.
"Hành động" là bước quyết định, biến cam kết và đầu tư thành kết quả thực tế. Điều này đòi hỏi mở rộng các biện pháp can thiệp dựa trên bằng chứng khoa học, tăng cường phát hiện ca bệnh, chẩn đoán sớm và chính xác, điều trị dự phòng và cung cấp dịch vụ chăm sóc chất lượng cao cho bệnh nhân lao kháng thuốc.
Thông điệp năm nay không chỉ mang đến hy vọng mà còn nhấn mạnh tính cấp thiết và trách nhiệm của tất cả các bên liên quan trong cuộc chiến chống lại bệnh lao. Giờ là lúc hành động quyết liệt để chấm dứt căn bệnh này, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo một tương lai không còn bệnh lao.
1. Tổng quan
Bệnh lao: là một bệnh lây nhiễm do vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis - MTB) gây nên. Bệnh lao có thể gây tổn thương ở tất cả các bộ phận của cơ thể, trong đó lao phổi là thể lao phổ biến (chiếm 80-85%), nguồn lây chính cho người xung quanh. Bệnh lao lây qua đường không khí do hít phải các hạt bụi nhỏ có chứa vi khuẩn lao được sinh ra khi người mắc lao phổi trong giai đoạn tiến triển ho, khạc, hắt hơi. Vào ngày 24 Tháng 3 năm 1882 tại Berlin, Robert Koch đã công bố việc phát hiện ra vi khuẩn lao, mở ra con đường chẩn đoán và chữa khỏi căn bệnh này.
Báo cáo toàn cầu về bệnh lao năm 2024 của Tổ chức Y tế Thế giới(WHO) cung cấp đánh giá toàn diện và cập nhật về dịch bệnh lao, cũng như tiến trình phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị bệnh ở cấp độ toàn cầu, khu vực và quốc gia. Điều này được thực hiện trong bối cảnh các cam kết, chiến lược và mục tiêu phòng chống lao toàn cầu.
Báo cáo cho biết vào năm 2023, ước tính có 10,8 triệu người trên toàn thế giới mắc bệnh lao. Số người tử vong vì bệnh lao giảm nhẹ, từ 1,32 triệu xuống còn 1,25 triệu ca tử vong.
Báo cáo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tập trung can thiệp vào các khu vực gánh nặng cao, đặc biệt là ở tám quốc gia chiếm hơn hai phần ba số ca mắc bệnh lao toàn cầu: Ấn Độ, Indonesia, Trung Quốc, Philippines, Pakistan, Nigeria, Bangladesh và Cộng hòa Dân chủ Congo.
Năm 2023, Tổ chức WHO ước tính mỗi năm Việt Nam có thêm 172.000 người mới mắc lao, khoảng 13.000 người tử vong do lao hàng năm, 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động. Số liệu thống kê cho thấy số bệnh nhân lao được phát hiện và báo cáo hàng năm tại Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng 60% số bệnh nhân lao ước tính. Trong đó, khoảng 63% bệnh nhân lao thường, 98% bệnh nhân lao kháng đa thuốc và gia đình của họ phải chi trả những khoản chi phí cao, vượt quá 20% thu nhập hàng năm của cả hộ gia đình.
Bệnh nhân bị mắc bệnh Lao nếu được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ khỏi hoàn toàn giúp chúng ta ngăn chặn nguồn lây lan tại cộng đồng. Bệnh nhân không được phát hiện và điều trị kịp thời là gánh nặng cho gia đình mà còn là nguồn lây lan đáng lo ngại cho cộng đồng.
- Khi có các triệu chứng như sau phải đến ngay cơ sở y tế để khám và xét nghiệm kịp thời:
2. Bệnh lao phổi có lây không?
- Lao phổi là một bệnh lây truyền giữa người sang người thông qua đường hô hấp.
- Những người bị bệnh lao phổi, hoặc lao thanh quản, phế quản, khi ho sẽ khạc ra vi khuẩn lao có trong những hạt nước bọt li ti, hoặc các hạt bụi nhỏ. Những người tiếp xúc với bệnh nhân lao sẽ dễ dàng hít vào và gây bệnh tại phổi.
- Ngoài ra, môi trường sống hay ẩm ướt và ô nhiễm khói bụi, sẽ tạo điều kiện để vi khuẩn lao có thể phát triển và gây bệnh.
- Trong ăn uống, nếu sử dụng nguồn thực phẩm có chứa vi khuẩn lao cũng rất có thể bị nhiễm lao. Tiếp xúc chất thải chứa vi khuẩn lao cũng khiến con người bị lây nhiễm.
3. Chẩn đoán bệnh lao phổi.
Căn cứ trên các triệu chứng của bệnh nêu trên như: sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi trộm đêm, mệt mỏi, chán ăn, sụt cân, bác sĩ sẽ đồng thời khám phổi và toàn thân, có thể chỉ định một số xét nghiệm như:
- Chụp X-quang phổi.
- Xét nghiệm Xpert MTB/RIF (nếu có thể).
- Nhuộm soi đờm trực tiếp để tìm AFB.
- Nuôi cấy tìm vi khuẩn lao.
Để chẩn đoán xác định bệnh lao phổi, cần có ít nhất 1 mẫu có AFB(+) và hình ảnh X-quang nghi lao hoặc khi có 2 mẫu đờm (+).
Xét nghiệm phát hiện lao đồng thời phát hiện tính kháng thuốc: Xpert MTB/RIF; Xpert MTB/RIF Ultra; …
Hình ảnh Lao phổi trên X-quang ( hình A) và CT scanner ngực (hình B)
4. Điều trị bệnh lao phổi.
- Bệnh nhân điều trị lao theo Chương trình chống Lao của Bộ Y tế, thời gian điều trị tùy thuộc vào độ tuổi, vị trí nhiễm bệnh và tình trạng kháng thuốc…
- Bệnh nhân lao phổi cần tuân thủ theo phác đồ điều trị, uống thuốc đầy đủ và đúng liều lượng, đặc biệt không được tự ý ngưng sử dụng thuốc khi các triệu chứng bệnh biến mất.
- Bệnh lao phổi nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến một số biến chứng như: tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi, ho ra máu.
5. Phòng ngừa bệnh lao phổi.
Lao phổi là một bệnh truyền nhiễm, do đó, để phòng bệnh lây lan, có thể áp dụng một số biện pháp sau:
- Tiêm vacxin BCG cho trẻ để phòng bệnh lao.
- Khi ra ngoài hoặc tiếp xúc với người bệnh nên sử dụng khẩu trang.
- Thường xuyên rửa tay sạch sẽ, trước và sau khi ăn.
- Che miệng khi hắt hơi.
- Không dùng chung đồ và vật dụng cá nhân với người bệnh.
- Người bị bệnh lao phổi cần tránh lây nhiễm cho những người xung quanh bằng cách đeo khẩu trang, khi ho hoặc hắt hơi phải che miệng, không ngủ chung phòng, không đến những nơi có đông người, khi khạc đờm phải khác vào một nơi quy định, đờm hoặc các vật chứa nguồn lây bệnh phải được hủy đúng phương pháp.
- Thường xuyên vệ sinh sạch sẽ nơi ở và nơi làm việc, nơi người bệnh lao phổi sống nên có nhiều ánh nắng mặt trời.
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, hợp lý, sinh hoạt lành mạnh, nghỉ ngơi đầy đủ, thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, tránh sử dụng các chất gây nghiện như rượu, bia, thuốc lá, khám sức khỏe theo định kỳ để phòng bệnh lao.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Y tế 2024- Hướng dẫn Chẩn đoán, điều trị và dự phòng bệnh Lao .
2. Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh- Bệnh Học Lao (2015).
3. WHO 2024- Global tuberculosis report 2024
4. Official American Thoracic Society/Centers for Disease Control and Prevention/Infectious Diseases Society of America Clinical Practice Guidelines: Treatment of Drug-Susceptible Tuberculosis https://www.cdc.gov/tb/publications/guidelines/pdf/clin-infect-dis.-2016-nahid-cid_ciw376.pdf
BS. Nguyễn Vĩnh Thân- Khoa Nội Tổng hợp
Bệnh viện Đa khoa Khu vực Thủ Đức
